Microverontreinigingen, rietjes en drinkwater

Microverontreinigingen

Om een ander misverstand te voorkomen: ‘microverontreiniging’ betekent niet dat het om kleine moleculen gaat, maar dat het om een stof gaat die in heel lage hoeveelheden in het water zit. Microverontreinigingen komen in zulke lage hoeveelheden in het water voor, dat we ze pas ontdekken als we er de nieuwste en beste analysemethoden op los laten. Veel organische stoffen zitten al heel lang in ons water, zoals natuurlijke hormonen. Het is zeker waar dat er steeds meer microverontreinigingen worden gevonden. Dat is voor een deel omdat de analysetechnieken steeds beter worden, maar voor een belangrijk deel ook omdat er steeds meer door de mens gemaakte stoffen in het milieu komen.

Drinken uit de kraan

Betekent dat nu dat we over tien jaar geen water uit de kraan meer kunnen drinken? Nee, dat denken wij niet. Er wordt namelijk al jaren hard gewerkt aan steeds betere methoden om te zorgen dat waterbedrijven veilig drinkwater kunnen blijven produceren. Methoden die gebruik maken van membranen, maar ook andere methoden. Bij KWR werken we daaraan, samen met de waterbedrijven en met diverse wetenschappelijke instituten in binnen- en buitenland. Bovendien lobbyt bijvoorbeeld de Vereniging van Waterbedrijven in Nederland, Vewin, steeds krachtiger voor beleid dat moet voorkomen dat verontreinigingen in het water komen. Heel veel partijen werken al jaren aan het onderzoeken en oplossen van de problemen die in de toekomst kunnen ontstaan met microverontreinigingen. We weten en kunnen al veel doen aan die microverontreinigingen. Over tien jaar drinken wij daarom gerust nog water uit een Nederlandse kraan.

De antwoorden op een paar vragen over microverontreinigingen hebben we hier nog eens op een rijtje gezet:

Hoe laag zijn die concentraties?

Microverontreinigingen zijn stoffen die in heel lage concentraties voorkomen: van enkele nano- tot enkele microgrammen per liter. Ter vergelijking: zo’n concentratie krijg je als je een gewoon paracetamolletje van 500 milligram oplost in 500 kubieke meter (500.000 liter) water, krijg je een concentratie van 1 microgram werkzame stof per liter. En om een concentratie van een nanogram per liter te krijgen, moet je dat ene pilletje oplossen in maar liefst 500 miljoen liter water. Dat komt overeen met 1 pilletje in 200 Olympische zwembaden van 25 bij 50 meter en twee meter diep.

Wat voor stoffen kunnen in water voorkomen als microverontreinigingen?

Het gaat bij microverontreinigingen vaak om stoffen die we allemaal kennen:

• gewasbeschermingsmiddelen, zoals pesticiden en insecticiden
• hygièneproducten, zoals zeep, haarverzorgingsproducten en make-up
• medicijnen

Gewasbeschermingsmiddelen komen in het water terecht doordat ze door de regen worden weggespoeld van het land. Hygièneproducten komen bij het douchen in het afvalwater terecht. Medicijnen komen voor het grootste deel via urine in het afvalwater. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, komt slechts een heel klein deel (minder dan 10%) via ziekenhuizen in het afvalwater. De meeste medicijnen worden gewoon door mensen thuis uitgeplast. Afvalwater gaat via het rioolstelsel naar rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s), waar het wordt gezuiverd. Die RWZI’s zijn meestal niet ontworpen voor de verwijdering van microverontreinigingen, maar toch halen ze een groot deel van de microverontreinigingen uit het afvalwater (60-70%). Het deel dat achterblijft in het water, wordt geloosd op het oppervlaktewater zoals een rivier. En omdat we in Nederland 40% van ons drinkwater maken van oppervlaktewater (en 60% van grondwater) betekent dit dat drinkwaterbedrijven extra aandacht besteden aan methoden om microverontreinigingen eruit te verwijderen.

Daarnaast kunnen er natuurlijk ook onbekende stoffen aanwezig zijn als microverontreiniging. Mensen maken en gebruiken immers steeds meer nieuwe producten, waarbij ook nieuwe stoffen in het milieu kunnen komen. Omdat we ook steeds betere analysemethoden ontwikkelen, komen we ook dergelijke stoffen op het spoor en kunnen we onderzoeken of ze een gevaar voor de gezondheid vormen, bijvoorbeeld met bioassays.

Waarom komen er meer microverontreinigingen?

De laatste jaren worden steeds meer microverontreinigingen aangetroffen in bronnen voor drinkwater. Daar zijn twee redenen voor:

• Er worden steeds meer stoffen gebruikt, bijvoorbeeld omdat er steeds meer mensen zijn en omdat er steeds meer medicijnen zijn. Ook worden mensen steeds ouder, en medicijngebruik neemt gemiddeld toe met de leeftijd.
• Onze analysetechnieken worden steeds beter. Hierdoor kunnen we stoffen in steeds lagere concentraties aantonen. Ook stoffen die van nature al lang in het water voorkomen.

Hoe voorkom je microverontreinigingen in drinkwater?

Er zijn twee wegen die je kunt volgen om te zorgen dat er geen microverontreinigingen in drinkwater komen. Wij denken dat je ze allebei moet gebruiken:

1. Zorg dat de microverontreinigingen niet terechtkomen in water waar je drinkwater van wilt maken.
2. Haal microverontreinigingen uit het water tijdens de bereiding van drinkwater.

De eerste weg heeft als voordeel dat je niet alleen het drinkwater beschermt, maar ook het watermilieu en de natuur. Microverontreinigingen weghouden uit oppervlaktewater kan op verschillende manieren. De simpelste methode is zorgen dat zulke stoffen niet in het afvalwater terechtkomen. Gooi geen ongebruikte medicijnen in de wc, gebruik niet meer medicijnen en hygièneproducten dan echt nodig, en investeer in biologische land- en tuinbouwproductiemethoden. Daarvoor is het bijvoorbeeld belangrijk dat artsen zich realiseren dat ‘baat het niet, schaadt het niet’ geen goede stelregel is als je medicijnresten uit het milieu wilt houden. Bij KWR doen we onderzoek naar de waterketen en naar de verwijdering van organische microverontreinigingen uit afvalwater, bijvoorbeeld door een extra zuiveringsstap in een RWZI. Ook in Europa is en wordt hier veel onderzoek naar gedaan.

Langs de tweede weg wordt het water extra gezuiverd voordat het als drinkwater wordt gedistribueerd. Met het oog op de toekomst investeren drinkwaterbedrijven al jaren in de ontwikkeling van extra zuiveringen om microverontreinigingen te verwijderen. Sommige bedrijven gebruiken hiervoor speciale membranen, die naast bacteriën en andere micro-organismen ook microverontreinigingen kunnen tegenhouden. Andere bedrijven maken gebruik van ‘geavanceerde oxidatietechnieken’, waarbij de microverontreinigingen worden afgebroken. Verder wordt bij veel drinkwaterbedrijven actieve kool toegepast, die microverontreinigingen adsorbeert, en op die manier uit het water verwijdert.

Vormen microverontreinigingen een probleem voor ons drinkwater?

Als we niets doen, stijgen de concentraties microverontreinigingen in het water waar we drinkwater van willen maken. Door onderzoek te doen naar steeds betere zuiveringsmethodes en die methodes in te voeren, bereiden de waterbedrijven zich erop voor om microverontreinigingen ook in de toekomst afdoende te verwijderen. Zulk onderzoek wordt niet alleen in Nederland, maar wereldwijd gedaan. Nederlandse bedrijven lopen voorop als het gaat om de invoering van de modernste technieken voor drinkwaterzuivering, en ons drinkwater is daardoor bijzonder veilig. We werken er hard aan om dat zo te houden.