project

Citizen Science en Lood

In dit innovatieve onderzoek van KWR en waterbedrijf Dunea doen klanten van een waterbedrijf voor het eerst in de rol van onderzoeker mee aan een wetenschappelijke studie naar loden waterleidingen. Dunea wil de laatste loden waterleidingen in hun voorzieningsgebied opsporen en betrekt daarbij de inwoners van Den Haag. Naast kennis over de aanwezigheid van lood geeft dit onderzoek inzichten over de sociaalwetenschappelijke waarde en betekenis van burgerwetenschap, ofwel citizen science.

Aanleiding

Woningen die gebouwd zijn voor 1960 hebben soms nog loden waterleidingen. In enkele gevallen omdat de aanvoerleiding van de straat naar het huis nog deels van lood is, meestal omdat loden waterleidingen in huis nog niet zijn vervangen. Loden waterleidingen geven vaker storingen en lekkages en er kunnen lage concentraties lood in het water terechtkomen. Waterbedrijf Dunea wil dan ook de laatste restjes lood in hun leidingnet opruimen en tegelijkertijd huiseigenaren bewust maken van lood in huis, zodat ook daar de benodigde maatregelen worden getroffen.
Het onderzoek ‘Citizen Science en Lood’ helpt Dunea en de inwoners van Den Haag bij het in kaart brengen van adressen waar zich mogelijk nog loden waterleidingen bevinden. Daarnaast doen Dunea en KWR met dit onderzoek meer ervaring op met projecten waarin professionals samen met klanten onderzoek uitvoeren. Citizen science wordt in vele domeinen al veelvuldig toegepast, maar in onderzoek naar drinkwater is er nog relatief weinig ervaring mee.

Van zelfschouw, monstername tot zelfstandig testen

Samen met de burger-wateronderzoekers doen KWR en Dunea in dit project onderzoek naar (i) de aanwezigheid van loden waterleidingen, en (ii) de effectiviteit en betekenis van verschillende innovatieve methoden om deze leidingen op te sporen.

In twee meetronden – één in het voorjaar en één in het najaar – ontvangen in het totaal ruim 500 geselecteerde adressen een uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek, waarbij er drie varianten zijn;.

  • Variant I: De klant maakt foto’s van de watermeteropstelling en drinkwaterleidingen, en beantwoordt online een paar vragen (zelfschouw).
  • Variant II: De klant doet de zelfschouw uit variant I én neemt op basis van een instructie twee watermonsters van het kraanwater in huis, waarna in het laboratorium de loodconcentratie wordt vastgesteld.
  • Variant III: De klant doet de zelfschouw (variant 1), neemt monsters die opgestuurd worden naar het lab (variant 2) én test zelf ook nog de mogelijke aanwezigheid van lood met twee indicatiestrips.

In alle drie de varianten vragen we de deelnemers ook naar hun motivatie, ervaringen en beleving.
Een loting bepaalt de verdeling van de geselecteerde huishoudens binnen de drie varianten.

Communicatie en privacy

Een integraal onderdeel van het project is een transparante terugkoppeling van de verzamelde data. Hiertoe zullen alle deelnemers via e-mail op de hoogte worden gehouden. Om de privacy van deelnemende huishoudens te beschermen zal deze terugkoppeling nooit informatie over individuele adressen bevatten. Afhankelijk van de animo zal het project worden afgesloten met een bijeenkomst voor deelnemers, onderzoekers van KWR en professionals van Dunea.

Resultaten

Uit dit citizen science-onderzoek blijkt dat samen onderzoek doen met de klant een waardevolle en adequate manier kan zijn om lood in leidingen binnenshuis op te sporen. In totaal reageerden ruim 100 klanten uit de geselecteerde wijken positief op de uitnodiging om aan het onderzoek mee te doen. Bij ruim twintig van de deelnemende klanten is daadwerkelijk lood in de drinkwaterinstallatie geconstateerd. Voor de meeste klanten was dit nieuwe informatie. Als er loden leidingen werden gevonden in het onderzoek, gaven deelnemers in ongeveer de helft van de gevallen aan dat zij deze waarschijnlijk binnen een jaar zullen laten vervangen, of de eigenaar vragen dit te doen. Een meerderheid van de respondenten vond deelname aan het onderzoek leerzaam en nuttig. Bij relatief de grootste groep respondenten heeft deelname geen effect gehad op het vertrouwen in de kwaliteit van kraanwater. Bij een enkele deelnemers is dit vertrouwen echter wel afgenomen, na het constateren van lood.

Tot slot blijkt uit het onderzoek dat de gebruikte indicatiestrips niet voldoende betrouwbaar waren om als vervanging te dienen voor loodmetingen op de watermonsters in het laboratorium. Zo blijkt de uitslag van de strips niet altijd overeen te komen met de uitslagen van de analyse in het lab. Concluderend kan worden vastgesteld dat een combinatie van een visuele inspectie en het nemen van drinkwatermonsters aan de keukentap voor labanalyse een goede manier is om de aanwezigheid van een loden aanvoerleiding en/of loden leidingen in de drinkwaterinstallatie aan te tonen.

Podcast

Beluister ook aflevering 11 van De Waterwetenschappers waarin Nellie Slaats antwoord geeft op de vraag wat er mis is met loden leidingen.