Waterbeschikbaarheid en droogte lange termijn

In dit thema-overkoepelende onderzoeksproject  geven we invulling aan de benodigde kennisbasis van de drinkwatersector voor het verwezenlijken van de watertransitie waar drinkwaterbedrijven, waterschappen en natuurorganisaties naar streven. Het project is onderdeel van het Bedrijfstakonderzoek.

Watersysteemdenken als basis

Via zogenoemd ‘watersysteemdenken’ kan inzicht worden verkregen in consequenties van nieuwe verbindingen tussen sectoren, of zuiniger watergebruik in de watercyclus. Belangrijk hierbij is het inzichtelijk maken van de doorwerking van een maatregel op de ene plek of sector, voor andere sectoren (zowel positief als negatief). Zo mag het gebruik van restwater of oppervlaktewater voor drinkwater, industrie of landbouw, niet leiden tot droogval van beken. Of een oplossing voor de waterkwantiteit mag niet leiden tot problemen met de waterkwaliteit.

Uit dit watersysteemdenken komen conceptuele modellen voort op provinciaal niveau of op het niveau van een drinkwaterwinning. Deze kunnen worden gebruikt om helder te krijgen waar en hoe zich knelpunten voordoen en met welke maatregelen de regionale watervraag en -aanbod zoveel mogelijk in balans zijn.

Inzicht in adaptatiemogelijkheden

Er moet zicht komen op de technische mogelijkheden en effectiviteit van methodes voor een betere balans tussen vasthouden en afvoeren van water en het verhogen van de waterbeschikbaarheid. De watersector heeft in de afgelopen tientallen jaren een groot aantal methodes ontwikkeld ter verbetering van de voorraadvorming. Het zwaartepunt lag hierbij in West-Nederland, met verschillende infiltratie- en terugwinsystemen die oppervlaktewater als bron gebruiken. Het gaat hierbij om zeer grootschalige MAR-systemen in de duinen, maar ook om kleinere ASR-systemen bij o.a. glastuinders. Ook zijn alternatieve bronnen in beeld, zoals het winnen van polderwater of van brakwater en het grootschalig winnen van oeverfiltraatwater langs rivieren of zelfs het gebruik van RWZI-effluent. Zijn deze technieken ook geschikt voor grootschaligere toepassing in pleistocene gebieden en welke aanpassingen zijn dan nodig?

Bij deze oplossingen moet ook oog zijn voor onbedoelde neveneffecten. Door grootschalige oppervlaktewateraanvoer is bijvoorbeeld in Oost-Nederland droogteschade door grondwaterwinning effectief bestreden, maar dit heeft wel geleid tot verslechtering van de lokale waterkwaliteit. Naast technologische oplossingen zijn nadrukkelijk ook maatregelen ten aanzien van landinrichting en waterhuishouding in beeld. Hoeveel is te bereiken met ander landgebruik of het verhogen van de drainagebasis of het stremmen van afvoer? Gaat dit niet ten koste van de waterkwaliteit? En wat betekenen deze maatregelen voor andere functies?

Gedrag en perceptie drinkwaterklant

Inzicht in de watervraag wordt tot slot ook gevoed door kennis over het gedrag en de perceptie van de drinkwaterklant. Centrale vraag hierbij is in hoeverre en op welke manier waterbesparing onder (particuliere) klanten is te stimuleren.

De effectiviteit en het besparingspotentieel van verschillende gedragsbeïnvloedingstechnieken zijn nog onduidelijk. Hetzelfde geldt voor het effect van potentieel technische maatregelen (bijv. toepassing grijswatersystemen), economische maatregelen (bijv. de introductie van een piek- en daltarief of gestaffeld tarief), en maatregelen op juridisch gebied (bijv. sproeiverboden).

Tot slot is kennis vereist hoe klanten de veiligheid en wenselijkheid ervaren van mogelijke alternatieven, inclusief het (her)gebruik van grijs- en regenwater, en hoe de acceptatie hiervan onder verschillende type klanten kan worden vergroot.

Podcast

Beluister ook onze podcastaflevering met Koen Zuurbier en Ruud Bartolomeus waarin zij antwoord geven op de vraag: “Hebben we nu te veel of te weinig water in Nederland?”