Welk drinkwater is het veiligst?

Hieronder zetten we de antwoorden op een paar vragen over (trends op het gebied van) drinkwater op een rij:

Is Nederlands kraanwater veilig?

Ja. De eisen die aan kraanwater worden gesteld op het gebied van biologische en chemische veiligheid zijn erg hoog, en de kwaliteit wordt door middel van regelmatige analyses streng bewaakt. Een enkele keer geven drinkwaterbedrijven een kookadvies. Dat gebeurt bij calamiteiten zoals een kapotte leiding, maar dat komt zelden voor.

Natuurlijk zijn er wel factoren die de kwaliteit van ons kraanwater kunnen bedreigen. Voorbeelden zijn het gebruik van medicijnen, pesticiden en verzorgingsproducten. En de industrie loost afvalstoffen, zoals GenX, op de rivier. Al deze stoffen komen via het riool of afspoeling in rivieren of grondwater terecht, onze bronnen voor drinkwater. Ook kan klimaatverandering ertoe leiden dat het water zouter en warmer wordt. Om deze bedreigingen voor te zijn, doen drinkwaterbedrijven constant onderzoek. Tegenwoordig zijn de analysemethoden zo goed dat ook heel kleine concentraties verontreinigingen kunnen worden gemeten. Dan praat je over concentraties die je krijgt als je één tabletje paracetamol oplost in zes Olympische zwembaden! Extra filters om kraanwater thuis nog schoner te maken, zijn dan ook helemaal niet nodig. Integendeel, ze vormen eerder een bedreiging voor de kwaliteit van het drinkwater. Zo worden dergelijke filters niet altijd goed schoongehouden, waardoor er bacteriën in kunnen gaan groeien.

Is het gebruik van regenwater als bron voor drinkwater beter voor gezondheid en milieu?

Regenwater staat bekend als een ‘schone’ bron van water. Toch zitten er vaak lage concentraties verontreinigingen in, die worden uitgespoeld uit de atmosfeer. Dat is echter niet het grootste probleem. Het oppervlak waarop het water wordt opgevangen, zoals daken, is vaak verontreinigd door dierlijke uitwerpselen. Hierdoor is het drinken van ongezuiverd opgevangen regenwater een riskante onderneming, waar mensen behoorlijk ziek van kunnen worden. Als je echt drinkwater wilt maken van regenwater, heb je zeer goede desinfectie en (dure) controles nodig. Bovendien is een grootschalig zuiveringsproces vaak beter voor het milieu dan allemaal kleine zuiveringsinstallaties bij elkaar.

En hoe zit het met het gebruik van ‘raw water’?

Gezondheidsproblemen zijn zeker te verwachten bij een gevaarlijke trend die op het ogenblik opkomt in Amerika: ‘raw water’. Voorstanders hiervan beweren dat ongezuiverd water, dat uit open, natuurlijke bronnen wordt opgevangen, vrij is van allerlei ‘gevaarlijke stoffen’ zoals hormonen en fluor. Ook hier is het risico van besmetting met virussen of bacteriën aanwezig, doordat bijvoorbeeld uitwerpselen van vogels, ratten en andere dieren of verontreinigingen uit een lekkend riool of septic tank in het water terechtkomen. In 1853 ontdekte John Snow dat een ernstige cholera-epidemie in Londen werd veroorzaakt door verontreinigd water in een openbare waterpomp en sinds die tijd is er veel aandacht voor het belang van veilig drinkwater. Door aandacht voor schone bronnen en grootschalige toepassing van desinfectie is de gemiddelde levensverwachting in de westerse wereld afgelopen eeuw enorm toegenomen. Drinken van ongezuiverd water kan levensgevaarlijk zijn. Niet voor niks probeert men in opvangkampen voor mensen die zijn getroffen door natuurrampen of oorlogsgeweld direct schoon drinkwater te leveren, omdat anders gevaarlijke ziektes uitbreken. En natuurlijke bronnen zijn niet altijd schoon: in 2016 werden in Barcelona 4000 mensen ziek doordat water uit een ‘schone’ bron in de bergen van Andorra met het norovirus uit rioolwater was verontreinigd. Daar komt nog bij dat raw water vreselijk duur is: ongeveer €15,00/liter. Ter vergelijking: 1000 liter veilig en schoon drinkwater kost in Nederland ongeveer €1,50. Daarmee is raw water ongeveer 10.000 keer zo duur als gewoon kraanwater.

Zijn de claims van de voorstanders van ‘raw water’ dan helemaal niet waar?

In sommige landen wordt inderdaad fluor aan het water toegevoegd om tandglazuur te versterken. Dat gebeurt in lage, veilige concentraties, maar in Nederland is het wettelijk niet toegestaan, omdat je mensen niet onvrijwillig iets mag toedienen. En hoe zit het dan met de aanwezigheid van hormonen en andere stoffen uit afvalwater? Het klopt dat al het water dat we drinken al ergens voor gebruikt is. De totale hoeveelheid water op aarde blijft immers constant. De waterkringloop bestaat al miljoenen jaren lang; vrijwel elk watermolecuul is ooit door een dinosaurus gedronken en weer uitgeplast. In Nederland wordt ongeveer eenderde van het drinkwater gemaakt uit oppervlaktewater, en daar zit vaak ook afvalwater in. Dit water is gezuiverd voordat het geloosd werd, en vervolgens wordt het door drinkwaterbedrijven nog eens grondig gezuiverd. Daardoor voldoet het, zoals hierboven al gezegd, aan strenge eisen en is het echt veilig.

Is flessenwater niet nog veiliger?

Flesjes water zijn in veel landen erg populair, maar in Nederland zijn ze niet nodig om veilig water te kunnen drinken. Kraanwater moet aan veel strengere veiligheidseisen voldoen dan flessenwater. Bovendien is flessenwater slecht voor het milieu, omdat je voor de productie en het transport van één fles water ongeveer 160 liter olie nodig hebt. Een liter flessenwater is dan ook ongeveer 650 keer zo duur als een liter kraanwater. Natuurlijk is water in een fles handig, zoals bij sporten. Maar vul een herbruikbare fles gewoon met kraanwater. Beter voor milieu en portemonnee.

Wat weten we van flessenwater uit de diepzee?

Onlangs was in het nieuws dat Danone investeert in een bedrijf dat water oppompt van de bodem van de Stille Oceaan bij Hawaï. Het water zou afkomstig zijn van gesmolten gletsjers op Groenland en IJsland. Door verschillen in zoutconcentraties zakt dit water naar de zeebodem, en het duurt ongeveer 1000 jaar voordat het in Hawaï aankomt. Onderweg zou het allerlei mineralen en elektrolieten hebben opgenomen, bijvoorbeeld uit vulkaankloven. Dit opgepompte water wordt vervolgens met behulp van een speciale techniek (omgekeerde osmose) gezuiverd, en is voor ongeveer €2,33 per liter te koop. Gevaarlijk voor de gezondheid zal dit water niet zijn, want omgekeerde osmose is een heel effectieve techniek om vrijwel alle stoffen en micro-organismen uit het water te verwijderen. Deze techniek wordt bij drinkwaterzuivering ook toegepast. Zelfs als we ervan uitgaan dat de claim van het bedrijf klopt, en dat het water in zijn lange reis over de zeebodem allerlei speciale stoffen heeft opgenomen, dan nog zullen al die fantastische stofjes uit het water verwijderd worden door de zuivering. Wat is dan de reden om dit water de halve planeet over te slepen en ruim 1500 keer zoveel voor dit water te willen betalen als voor kraanwater?

Kortom: wil je veilig water drinken voor niet al te hoge kosten en met een lage milieubelasting, haal dan gewoon een glas kraanwater.

Podcast

Kan ik beter flessenwater of kraanwater drinken? In aflevering 15 van De Waterwetenschappers geeft Kees van Leeuwen antwoord op deze vraag.