project

Energietransitie Versnellen met Aquathermie 2.0

In het Klimaatakkoord heeft de Rijksoverheid afspraken gemaakt over het terugdringen van CO2-uitstoot. Eén van de sectoren die in het klimaatakkoord genoemd wordt is de gebouwde omgeving. Bij de verduurzaming van woningen is de warmtevraag de grootste uitdaging; voor een bestaande woning vormt de warmtevraag verreweg het grootste aandeel van de totale energievraag. Aquathermie (“warmte en koude uit water”) is één van de opties om bestaande wijken duurzaam te verwarmen én te koelen. Eén van de vormen van aquathermie is TED; Thermische Energie uit Drinkwater.

Wat is aquathermie?

Aquathermie is de verzamelnaam voor thermische energie die uit waterbronnen in de omgeving (terug)gewonnen kan worden ten behoeve van warmte- en/of koudevraag. Er is onderscheid gemaakt tussen thermische energie uit oppervlaktewater (TEO), uit afvalwater (TEA) en uit drinkwater (TED). Elke categorie is nader onder te verdelen in verschillende typen bronnen. Binnen TED kan bijvoorbeeld onderscheid gemaakt worden tussen ruwwater en reinwater. In tegenstelling tot de meeste andere duurzame energiebronnen is aquathermie in staat om de hittestress in de zomer actief te verminderen door warmte te winnen in de zomer om deze, in combinatie met seizoensopslag in de bodem (WKO), in te zetten als vervanging voor fossiele energiebronnen in de winter.

Aquathermie is een ‘lage temperatuur (LT) warmtebron’. Dit wil zeggen dat er nog een warmtepomp nodig is om deze warmte op een bruikbare temperatuur te brengen voor verwarming. De benodigde temperatuur is afhankelijk van de mate van isolatie (energielabel) van het te verwarmen object. Alle RES’sen (Regionale Energie Strategieën) noemen aquathermie als duurzame LT-warmtebron. Meer dan de helft van de RES’sen noemt daarbij ook specifiek Thermische Energie uit Drinkwater (TED) als optie. Vanuit de energietransitie komt daarmee een vraag op de drinkwatersector af; in hoeverre is het mogelijk om met de huidige drinkwaterinfrastructuur bij te dragen aan de warmtetransitie?

Principe van TED en koppeling met een WKO-installatie (in dit geval voor levering van koude uit een ruwwaterleiding). Bron: website Dunea.

Kennisontwikkeling nodig voor opschaling TED

Aquathermie en TED is geen nieuwe technologie. TED wordt in Nederland al ongeveer 15 jaar toegepast, ook als collectieve warmtevoorziening. De wijk EVA-Lanxmeer in Culemborg is daar het voorbeeld van. Belangrijke vraag hierbij is in hoeverre opschaling van TED mogelijk is in combinatie met de primaire taak van drinkwaterbedrijven; het leveren van drinkwater met onberispelijke kwaliteit.

Met het EVA2-project, onderdeel van het programma Water in de Circulaire Economie (WiCE) wordt verder gebouwd op de in het WarmingUP-programma ontwikkelde kennis over aquathermie/ TED, aan de hand van de volgende projectlijnen:

  1. Standaardisatie, zowel wat betreft technische uitvoering alsook in procedures, zoals contractvorming (WP 2 en WP4 in het projectplan).
  2. Kwantitatief zicht op effecten van TED, zowel wat betreft de temperatuur in het leidingnet alsook de effecten op de waterkwaliteit (WP 1 en WP 3 in het projectplan).
  3. Kennisuitwisseling en leren van ervaringen. Hieronder valt ook het onderhoud van de nationale Aquathermieviewer voor wat betreft het onderdeel TED (WP 5 en WP 6 in het projectplan).

Medewerkers van drinkwaterbedrijven kunnen het projectplan vinden op de Sharepointpagina van BTO/WiCE.

De punten 1 en 2 betreffen twee verschillende deelprojecten. Voor deelproject 2 wordt gebruik gemaakt van de proefopstelling die ontwikkeld is binnen WarmingUP (meer informatie achter de link, zie ook de foto hieronder). Met deze proefopstelling worden testen uitgevoerd bij twee drinkwaterbedrijven in Nederland en Vlaanderen.

Proefinstallatie voor kwantitatief continu onderzoek naar effecten van aquathermie op de drinkwaterkwaliteit. Bron: KWR

Samenwerking en kennisdeling

Bij deze projectlijnen werken de drinkwaterbedrijven en KWR samen met verschillende partners, zoals de Unie van Waterschappen, Rijkswaterstaat, adviesbureau’s, andere kennisinstituten en het Netwerk Aquathermie dat per 1-1-2024 overgaat in Stichting Warmtenet, Energie- en grondstoffenfabriek (EFGF) en het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW). Voor kennisdeling binnen de drinkwatersector is de Netwerkgroep WiCE Energie actief. Deze groep fungeert ook als klankbordgroep voor het EVA2-project. Kennis uit het project wordt lopende het project beschikbaar gesteld via rapporten en webinars die toegankelijk zijn voor medewerkers van drinkwaterbedrijven.