Vermindering druk grondwater door waterhergebruik van zuivel naar landbouw

Hergebruik van water en nutriënten

Gebruikers van grondwater concurreren met elkaar om het beschikbare water, terwijl de totale watervraag groeit. Het drinkwaterverbruik in Nederland neemt toe door een groeiende bevolking. Tegelijk kampt het oosten van het land met verdroging, in het westen speelt verzilting van de ondergrond. Om nadelige effecten van deze problematiek zoveel mogelijk tegen te gaan, willen drinkwaterbedrijven en waterschappen de transitie naar een klimaatrobuust watersysteem versnellen. Klimaatadaptatie staat centraal in deze transitie.

Zowel bij verdroging als verzilting ligt een mogelijke oplossing in het hergebruik van industrieel restwater. Met dit hergebruik blijft netto meer grondwater beschikbaar voor andere doeleinden, zoals drinkwaterproductie en natuur. Voor melkveehouders geldt dat zij te maken hebben met verdroging, terwijl zuivelfabrieken veel afvalwater produceren. Bij hergebruik van dit afvalwater zou dit een significante afname kunnen betekenen van de hoeveelheid grondwater die door de land- en tuinbouw wordt onttrokken voor landbouwdoeleinden. Dit betreft momenteel 664 miljoen m3/jaar.

Het is nu nog niet bekend welke waterstromen uit zuivelfabrieken beschikbaar zijn, en onder welke voorwaarden hergebruik mogelijk is. Door het scheiden van verschillende waterstromen van een fabriek, kan per geval worden bekeken of deze herbruikbaar is en welke behandeling dit vraagt. Zo is bij deze keuze de aanwezigheid van nutriënten in de waterstromen een belangrijke randvoorwaarde, omdat deze nutriënten mogelijk kunnen worden hergebruikt. Door transport van hergebruikt restwater naar de agrarische sector, hoeven agrariërs in droge perioden minder grondwater op te pompen. Er treedt in de omgeving dan minder overlast op van droogte.

Ontbrekende elementen kringloopsluiting

Dit project betrekt alle belanghebbenden bij het veilig en economisch sluiten van de waterkringloop. Behalve provincie en waterbedrijven betreft dit de industrie, waterschappen en boeren.

We onderzoeken de volgende ontbrekende elementen:

• kwaliteit van industrieel afvalwater in de zuivelindustrie;
• best beschikbare technologie voor de voedselverwerkende industrie voor hergebruik van afvalwater;
• gevolgen voor het milieu (watersystemen);
• pathogene routes van door water overdraagbare ziekten in de route koe – zuivel – afvalwater – voedergewassen – koeien;
• juridische en verzekeringstechnische risico’s;
• kosten-batenanalyse van de voorgestelde oplossing.

Voorwaarden verantwoord hergebruik

Het onderzoek draagt bij aan een robuust en klimaatadaptief watersysteem dat in droge tijden water beter vasthoudt, waardoor minder grondwater hoeft te worden onttrokken. Waterbedrijven kunnen gezamenlijk met regionale stakeholders het gesprek aangaan over de uitdagingen van een duurzaam watersysteem en welke oplossingen mogelijk zijn. Dit creëert een draagvlak voor maatregelen en systeemkeuzes.

Concrete output is een overzicht van waterstromen die aan de agrarische sector kunnen worden geleverd. Dit is inclusief de voorwaarden waaronder deze voorziening haalbaar is: technologisch, waterkwaliteit en kwantiteit, gezondheidsrisicobeheersing, impact op watersysteem en financieel. De resultaten van de casussen kunnen worden vertaald naar algemene termen, wat ze ook op andere zuivellocaties bruikbaar maakt. Met kennis over de voorwaarden van waterhergebruik, kunnen waterbedrijven hun zakelijke klanten helpen.