Can’t escape the WaterScape: transforming water and governance systems for dealing with climate impacts in the Dutch Delta

Met de verwachte toename van overstromingen en droogte is het duidelijk dat het Nederlandse watersysteem moet veranderen. In WaterScape verkennen we grootschalige ruimtelijke transities in het fysieke en bestuurlijke watersysteem. In dit project verkennen we kansen, uitdagingen en conflicterende belangen tussen verschillende landgebruik- en stakeholdergroepen. Met het volledige consortium zullen we drie proeftuinen bestuderen in Noord-Brabant, Utrechtse Heuvelrug en Groningen met de potentie om onze bevindingen uit te breiden naar regionale en nationale schaal om een meer klimaatrobuust waterlandschap voor de toekomst te creëren.

Interdisciplinaire aanpak

Op de website van NWO-KIC wordt de aanleiding van het programma helder omschreven: “Door klimaatverandering is het nodig om te anticiperen op een veranderende zoetwaterbeschikbaarheid in het Nederlandse watersysteem. Op korte termijn kunnen uitdagingen op het gebied van waterbeheer wellicht nog opgevangen worden door de optimalisatie van het huidige watersysteem. Echter, nu de grenzen binnen de huidige inrichting van het systeem worden bereikt, dienen er oplossingen te worden gevonden voor een transformatie naar een watersysteem dat ook voor de komende decennia robuust en veerkrachtig is.

Tegenstrijdige belangen tussen verschillende stakeholders spelen een belangrijke rol in deze transformatie. Het vormgeven van deze transformatie vereist daarom een interdisciplinaire aanpak. Kennis en innovatieve oplossingen voor het inrichten van een veerkrachtig, robuust watersysteem en landschap worden namelijk effectiever geïmplementeerd als er ook voldoende aandacht is voor beleidsmatige, juridische, economische, ethische en/of maatschappelijke aspecten van het vraagstuk, waarbij deze van meet af aan worden onderzocht en meegewogen en stakeholders en hun belangen worden meegenomen in het proces.”

Watersysteem = fysieke systeem + watergovernancesysteem

WaterScape ondersteunt de benodigde watertransitie door innovatieve verhaallijnen voor waterlandschappen te ontwikkelen. Waterscapes zijn klimaatrobuuste en adaptieve watersystemen op landschapsschaal. WaterScape beoogt de route naar zulke landschappen mogelijk te maken door governance en fysiek ontwerp te behandelen als even belangrijke onderdelen van de vereiste watertransitie. Als onderdeel van de verhaallijnen zal WaterScape transformatiepaden ontwikkelen voor zowel het fysieke als het bestuurlijke watersysteem, die zijn gebaseerd op het kwantificeren van klimaateffecten, het definiëren van gewenste toekomstscenario’s, het heroverwegen van bestaande systeemfuncties, het organiseren van lastige dialogen met belanghebbenden en het verkennen van vereiste veranderingen binnen de bestuurlijke context. Uiteindelijk beoogt WaterScape voorstellen te doen hoe de ontwikkelde transformatiepaden ingebed kunnen worden in governanceregelingen die coördinatie en aanpassing van beleidsinvesteringen in het watersysteem mogelijk maken.

Samenwerking

Door belangrijke belanghebbenden te betrekken bij het ontwerpen, produceren en verspreiden van kennis, richt WaterScape zich niet alleen op het ontwerpen voor de ideale situatie vanuit een fysiek perspectief, maar op het ontwerpen voor concrete en mogelijke veranderingen op korte en langere termijn van fysieke maatregelen, waterbeheerprincipes en governance.

WaterScape heeft als doel de volgende onderzoeksvragen te beantwoorden:

WP1: Waar zullen klimaatextremen leiden tot ernstige gevolgen voor de waterbeschikbaarheid en resulteren in een verhoogde druk op landbouw, natuur, industrie en drinkwatervoorziening in het huidige watersysteem?
WP2: Wat is de rol van bodem-water-plant-atmosfeer interacties in de ondiepe grondwater- en wortelzone voor de lokale waterbeschikbaarheid en landgebruikpraktijken?
WP3: Wat is de rol van landgebruik en interacties tussen oppervlaktewater en grondwater voor de regionale grondwatersystemen en de waterbeschikbaarheid voor actoren?
WP4: Wat zijn transformatiepaden naar geïntegreerde, rechtvaardige en adaptieve bestuurlijke arrangementen voor Nederlandse waterlandschappen?
WP5: Hoe kan de wet bijdragen aan het creëren van waterlandschappen in Nederland in 2050 op een rechtvaardige, legitieme en effectieve manier?
WP6: Hoe combineer en integreer je natuurwetenschappelijke en sociaalwetenschappelijke kennis van het fysieke watersysteem en water governance in verhaallijnen naar gewenste waterlandschappen met input van ongemakkelijke stakeholderdialogen?
WP7: Hoe kunnen wetenschappers en het praktische werkveld gezamenlijk kennis produceren die wordt ingebed in universiteiten, overheden en adviesbureaus?