Digitaal water – bouwen aan een conceptueel kosten-batenkader op basis van ervaringen van koplopers

Voorlopers en afwegingskader

De mogelijkheid om uitdagingen van deze tijd met ‘digitaal water’ aan te gaan, wordt geïllustreerd en geprezen in rapporten zoals dat van de IWA. Aan de andere kant blijkt het maken van business cases voor digitalisering lastig en gebeurt de invoering van verdere digitalisering vooral op basis van overtuiging of visie. Daarnaast bestaat het argument dat slim water een zogenoemd ‘moreel risico’ met zich meebrengt, namelijk het impliciete geloof in technologische oplossingen. Dit zou ons blind kunnen maken voor de onderliggende overschrijdingen van planetaire grenzen.

Drijfveren van koplopers

Bij het in kaart brengen van de zakelijke en maatschappelijke drijfveren van koplopers in digitaal water en wat dit hen brengt, komt alles samen. Hier leren we hoe deze bedrijven hun digitalisering hebben vormgegeven (visie, business case) en wat de eindresultaten zijn (evaluatieproject of evaluatie-implementatie). Ook wordt gezocht naar een antwoord op de vraag in hoeverre sprake is van de wet van de remmende voorsprong, of in welke mate het vooroplopen heeft geleid tot lock-ins – het verschijnsel dat de vroege keuze voor een bepaald concept of een bepaalde technologie een beperking vormt voor de keuzevrijheid in een later stadium. In hoeverre hebben de waterbedrijven hier last van gehad of is het van invloed geweest op andere ontwerpkeuzes?

Kosten en baten

Ook kijken we in dit project naar de kosten en baten van digitaal water, en dan niet alleen naar de financiële aspecten hiervan. Verschillende dimensies van maatschappelijke kosten en baten worden meegewogen, zoals sociale en ecologische aspecten.

Scenario’s

Een aantal scenario’s (visies, implementaties) wordt ontwikkeld, relevant voor Nederland en Vlaanderen. Vanuit het brede kader van de kosten en baten spitst het onderzoek zich toe op de optimale vorm en mate van digitalisering. Hierin worden zowel het perspectief van de individuele waterbedrijven meegenomen als het nationale perspectief. Deze twee perspectieven sluiten namelijk niet noodzakelijkerwijs op elkaar aan. Het kader en deze scenario’s zijn bedoeld als ondersteuning van drinkwaterbedrijven bij verdere digitalisering en de ontwikkeling van hun visie en besluitvorming hierin.

Koplopers en kader

Het project start met het inventariseren van de vooruitgang in digitaal water bij drinkwaterbedrijven wereldwijd. Welke drinkwaterbedrijven lopen voorop en welke gaan minder hard? Waar staan de Nederlandse en Vlaamse drinkwaterbedrijven? Vervolgens wordt op basis van enquêtes, interviews en workshops een overzicht gemaakt van de drijfveren, redenen en motivaties van bedrijven die het voortouw nemen. Waarom investeren zij in digitaal water? En welke uitdagingen, ontwikkelingen en bedreigingen horen daarbij?

Er worden beschrijving gemaakt van business cases en andere toegepaste benaderingen. Evaluaties vinden plaats van (proef)projecten en implementaties. Op basis van dit alles maken we een overzicht van best practices voor de Nederlandse en Vlaamse waterbedrijven, inclusief de grondslagen die daarbij horen, waaronder de IT-architectuur en -infrastructuur. Ten slotte ontwikkelen we een kader voor het bepalen van de maatschappelijke kosten en baten van digitaal water op het niveau van individuele toepassingen met financiële, milieu-, sociale en eventueel andere dimensies, zo mogelijk gebruik makend van bestaande bouwstenen. Dit kader wordt toegepast op een aantal illustratieve scenario’s, relevant voor de drinkwaterbedrijven.

Geïnformeerde besluitvorming

De resultaten van dit project vergroten het inzicht in de stand van zaken en de mogelijkheden van digitaal water wereldwijd. Door het blootleggen van onderliggende redenen voor beslissingen over slim water en te kijken naar de successen en uitdagingen, ontstaat een beter begrip van de do’s en don’ts.

Het ontwikkelde kosten-batenkader kan bijdragen aan een gestructureerde en uniforme basis voor besluitvorming over investeringen in digitaal water voor de waterbedrijven. Hierin zijn zoveel mogelijk relevante dimensies meegenomen. Wanneer dit kader op illustratieve voorbeelden wordt toegepast, neemt het begrip hiervan toe, inclusief de verdiensten en de beperkingen.